GRODY KRÓLA KAZIMIERZA WIELKIEGO W WOJ. LĽSKIM

GRODY > Śląskie

Informacje o miastach są sukcesywnie uzupełniane.

Kliknięciu na herbie - www miasta.

GRODY KRÓLA KAZIMIERZA WIELKIEGO W WOJ. ŚLĄSKIM

BĘDZIN – miasto powiatowe w województwie śląskim, nad Czarną Przemszą. Początki osadnictwa w tym rejonie sięgają bardzo dawnych czasów. Prawdopodobnie już w IX w. na miejscu obecnego zamku istniała drewniana strażnica, która strzegła przeprawy przez rzekę na szlaku handlowym wschód-zachód. Najstarsza wzmianka pisana o wsi Będzin pochodzi z 1301 r. Jako miasto na prawie polskim Będzin istniał już w 1349 r. Kazimierz Wielki na miejscu dawnego grodu wzniósł murowany zamek a osadę targową podniósł do rangi miasta na prawie magdeburskim (5 VIII 1358 r.).W1363 r. miasto otoczono murami obronnymi, które przetrwały częściowo do 1830 r. Największy rozkwit miasta przypada na czasy jagiellońskie (XVI w.), dzięki licznym przywilejom (np. prawo składu soli z 1484 r.). W 1589 r. na zamku toczyły się rozmowy polsko-austriackie, w wyniku których Maksymilian Habsburg zrzekł się pretensji do tronu polskiego. Najazd szwedzki w 1655 r. spowodował zniszczenie miasta, które zaczęło chylić się ku upadkowi. Po III rozbiorze Polski Będzin na krótko znalazł się w zaborze pruskim, w 1807 r. w Księstwie Warszawskim a od 1815 r. w zaborze rosyjskim. XIX w. to okres szybkiego rozwoju miasta. Wpływ na to miało odkrycie złóż węgla w niedalekiej Dąbrowie. Powstają kopalnie węgla, huty cynku, zakłady przemysłu metalowego, spożywczego. W 1859 r. miasto uzyskało połączenie z koleją warszawsko-wiedeńską. Rozwija się rzemiosło i handel, wzrasta liczba ludności, zwiększa się obszar miasta. Zaznaczył się duży przypływ ludności żydowskiej, która w II połowie XIX w. stanowiła 80% mieszkańców. Będzin szybko rozwijał się także w okresie międzywojennym i po II wojnie światowej. W 1956 r. odrestaurowano zamek Kazimierza Wielkiego, w którym mieści się Muzeum Ziemi Będzińskiej. Odbudowano także fragmenty murów obronnych.

Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965–, t. I, s. 418–419; www. pl.wikipedia.org/wiki/Będzin-183k

BOBOLICE

CZĘSTOCHOWA – miasto na prawach powiatu grodzkiego w województwie śląskim. Prawdopodobnie już w XI w. na wzgórzu, gdzie znajduje się Jasna Góra było grodzisko o nazwie Gąszczyk. Z 1220 r. pochodzi dokument wydany przez biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża, nakładający na wieś Częstochowa obowiązek płacenia dziesięciny na rzecz klasztoru w Mstowie. W pierwszej połowie XIV w. istniała tutaj parafia. Kazimierz Wielki w 1356 r. przenosi wieś na prawo magdeburskie wraz z przywilejem goszczenia monarchy. Dokument lokacyjny miasta zaginął w nieznanych okolicznościach. Jednak w 1377 r. Częstochowę określa się jako ,,prope civitatem rostrum”. W latach 1370–1393 Częstochowa wraz z ziemią wieluńską staje się lennem Władysława Opolczyka. Książę ten ufundował w 1382 r. klasztor i dwa lata później umieścił w nim obraz Matki Boskiej (Czarnej Madonny). Opiekę nad nim zlecił Paulinom, których sprowadził z Węgier. Obraz stał się celem licznych pielgrzymek. Wpłynęło to na rozwój rzemiosła, szczególnie piekarnictwa i rzeźnictwa. W 1502 r. król Aleksander Jagiellończyk odnowił przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim. Król Zygmunt Stary w 1519 r. zwolnił mieszczan od opłat targowych i cła. W pobliżu klasztoru w XVI w. powstała wieś o nazwie Częstochówka, gdzie zajmowano się głównie obsługą pątników. Klasztor na polecenie króla Zygmunta III Wazy otrzymał w pierwszej połowie XVII w. umocnienia typu bastionowego, stając się ważnym ogniwem w systemie obronnym. Sprawdził on się w czasie najazdu szwedzkiego a także w czasie konfederacji barskiej. Częstochówka w 1717 r. otrzymała prawa miejskie i dalej istniała pod nazwą Nowa Częstochowa. Połączenie obu organizmów (Starej i Nowej Częstochowy) nastąpiło 19 VIII 1826 r. W drugiej połowie XIX w. nastąpił bardzo szybki rozwój gospodarczy miasta. Przyczyniła się do tego budowa kolei warszawsko-wiedeńskiej oraz odkrycie złóż rudy żelaza i pokładów wapieni. Zaczął rozwijać się przemysł metalowy (Huta Częstochowa), włókienniczy i papierniczy. Dynamiczny rozwój trwał także w XX w. W 1925 r. powstała diecezja częstochowska a w 1992 archidiecezja. W latach 1975–1999 Częstochowa była stolicą istniejącego wtedy województwa częstochowskiego. W 1955 r. powstała Politechnika Częstochowska.

Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965–, t. I, s. 432–434; www.pl.wikipedia.org/wiki/Częstochowa-206k; www.czestochowa.bajtcom.net/-12k

KŁOBUCK - Miasto powiatowe w województwie śląskim. Początki osadnictwa przypadają na okres wczesnego średniowiecza. Przebiegał tędy szlak handlowy z Krakowa do Wrocławia i do Poznania. Pierwotna osada powstała w pobliżu książęcego grodu. Śladów jej należałoby szukać w nazwie sąsiedniej wsi Grodzisko. Kłobuck był ośrodkiem łowieckim książąt krakowskich. Funkcjonowała tu także komora celna. Bardzo starą historię ma kłobucka parafia. Wg J. Długosza kościół parafialny pw. św. Marcina i Małgorzaty został ufundowany w 1144 r. przez Piotra Dunina ze Skrzynna. Trudno określić datę powstania miasta, jako że dokument lokacyjny zaginął. Podaje się jako prawdopodobny 1224 r., wszystko jednak wskazuje na to, że Kłobuck lokowany był na prawie magdeburskim w 1339 r. przez Kazimierza Wielkiego. Miasto było obwarowane szerokim wałem i palisadą. Jednak w miarę jego rozwoju umocnienia te zostały rozebrane w 2. połowie XVI w. W 1370 r. król Ludwik Węgierski nadał Kłobuck jako lenno księciu Władysławowi Opolczykowi. Król Władysław Jagiełło w 1396 r. przejął miasto i włączył je w skład starostwa krzepickiego. W 1496 r. pożar zniszczył całe miasto, podobne zdarzenie miało miejsce w 1689 r. Warto podkreślić, że pożarom sprzyjała drewniana zabudowa, która przeważała aż do XIX w. Od XV do XVII w. Kłobuck był ośrodkiem rzemieślniczo- handlowym. Rozwijało się sukiennictwo, kowalstwo i hutnictwo. W okolicy wydobywano rudę żelaza .W 1472 r. założono „Kuźnię Herburtowską” w Pankach oraz „Kuźnię Starą” we wsi Przystajń. Na przełomie XVI–XVII w. starosta krzepicki Mikołaj Wolski zbudował drutownię i specjalne piece do wytopu żelaza. Odlewano tam działa, moździerze, kule armatnie, wytwarzano kotły. W 1658 r. sejm wydzielił ze starostwa krzepickiego nowe starostwo kłobuckie i nadał je w posiadanie paulinom z Jasnej Góry. Dochody miały służyć utrzymaniu jasnogórskiej twierdzy. Po najeździe szwedzkim następuje stopniowy upadek miasta. W 1793 r. Kłobuck dostał się pod panowanie pruskie i wówczas starostwo kłobuckie zostało włączone do dóbr rządowych. Od 1815 r. miasto znalazło się w Królestwie Polskim. W 1870 r. Kłobuck utracił prawa miejskie. Odzyskał je w 1917 r. Ożywienie gospodarcze nastąpiło po II wojnie światowej, w związku z eksploatacją rud żelaza – syderytów. 1952 r. został utworzony powiat kłobucki, który istniał do 1975 r. Ponownie Kłobuck został stolicą powiatu w 1999 r.

Miasta polskie w tysiącleciu, t. I, s. 443–444; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. IV, s.178–178; www.pl.wikipedia.org/wiki/Kłobuck; www.clobuk.republika.pl

KRZEPICE - Miasto w województwie śląskim, powiecie kłobuckim. Zapewne już na przełomie XII i XIII w. na terenie obecnych Starokrzepic istniał drewniany gród warowny z podgrodziem. Kazimierz Wielki nadał Krzepicom prawa miejskie i zbudował tu murowany zamek obronny. Nie znamy jednak daty utworzenia miasta, gdyż przywilej lokacyjny zaginął. Pierwsza wzmianka o Krzepicach jako mieście występuje w dokumencie wystawionym przez króla Kazimierza Wielkiego 24 VIII 1356 r. dla Częstochowy. Krzepice nazwane są wówczas jako Crzepycze. Kazimierz Wielki ufundował też w 1357 r. obecny kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła. Król Ludwik Węgierski w 1370 r. nadał miasto w lenno księciu Władysławowi Opolczykowi. W 1396 r. Krzepice wróciły do Korony i aż do XVIII w. były siedzibą starostwa niegrodowego. W 1407 r. król Władysław Jagiełło zezwolił na karczowanie lasu na obrzeżach miasta i zakładanie tam ogrodów. Król Zygmunt Stary w 1527 r. potwierdził dokument lokacyjny Krzepic. Zamek wielokrotnie gościł królów Polski. Bywali tu, Władysław Jagiełło, Zygmunt Stary i Zygmunt III Waza. W 1588 r. arcyksiążę Maksymilian Habsburg w czasie walki o tron Polski zajął czasowo zamek w Krzepicach. Został on zniszczony przez Szwedów w czasie ,,potopu”. Odbudowany przez króla Jana Kazimierza, popadł w całkowita ruinę za Sasów. W XIX w. mieszczanie rozebrali całkowicie ruiny wykorzystując materiał do budowy domów. Mimo przywilejów królewskich miasto nie osiągnęło nigdy większego znaczenia. Zabudowę miało całkowicie drewnianą, stąd też częste pożary. Od XV do początków XX w. było ich 8. Handel i rzemiosło pracowało głównie dla potrzeb lokalnych. Lustracje dokonane w okresie od XVI do XVIII w. wymieniają tylko cechy piekarzy, rzeźników, szewców krawców i kowali. W mieście był młyn, browar i folusz – budynek do obróbki sukna. W 1564 r. było w Krzepicach 5 tkaczy. W wyniku rozbiorów miasto znalazło się w zaborze rosyjskim. Żydzi stanowili 50% ogółu mieszkańców. Ludność zajmowała się głównie rolnictwem, rzemiosłem i handlem. W 1870 r. Krzepice utraciły prawa miejskie. Odzyskały je w 1919 r. W okresie międzywojennym, w 1926 r., Krzepice uzyskały połączenie kolejowe, przez tzw. ,,magistralę kolejową” Śląsk-Gdynia.

B. Guerquin, Zamki w Polsce, Warszawa 1984, s. 188-189; Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. I, s. 446-447; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1882, t. IV, s. 782-785; www.krzepice.pl; www.pl.wikipedia.org/wiki/Krzepice

LELÓW - Wieś w województwie śląskim, powiecie częstochowskim i gminie Lelów, dawniej miasto. Początki miejscowości sięgają wczesnego średniowiecza. Dogodne położenie przy ważnym szlaku handlowym z Krakowa do Kalisza i Wrocławia spowodowało, że powstała osada przy grodzie, być może kasztelańskim. Pierwsza wzmianka o Lelowie pojawiła się w dokumencie wydanym w 1193 r. przez papieża Celestyna III, z którego wynika, że karczmy na terenie osady stanowiły uposażenie augustianów wrocławskich. W 1246 r. gród został zajęty przez Konrada Mazowieckiego, a w 1261 r. przez Kazimierza Kujawskiego. Lokacja miasta na prawie magdeburskim nastąpiła prawdopodobnie przed 1314 r. Kazimierz Wielki przeniósł miasto w 1354 r. na dogodniejsze miejsce i nadał mu nowy przywilej. Poprzednie miejsce przekształciło się w wieś zwaną Staromieście. Król pobudował zamek i ufundował klasztor franciszkanów. Mieszczanie otrzymali zwolnienie od płacenia myta i targowego na terenie całego kraju oraz ułatwienia w zakupie i sprzedaży soli. W celu ochrony miejscowych tkaczy wydany został w 1365 r. zakaz sprzedaży taniego sukna, prawdopodobnie śląskiego. W Lelowie istniały w tym czasie dwie postrzygalnie sukna należące do wójta. Miasto było jednym z większych ośrodków sukienniczych. Od XIV w. stanowiło siedzibę powiatu i starostwa grodowego oraz dekanatu. W XVI w. jarmarki w Lelowie słynęły z transakcji zbożowych. Niestety plagą tamtych czasów były częste pożary. W 1638 r. miasto zostało doszczętnie spalone. Zniszczeń dokonali także Szwedzi w czasie ,,potopu”. Zaczął się stopniowy upadek miasta. W XVII w. zlikwidowano powiat lelowski. Ponownych zniszczeń dokonano w 1708 r. Zmniejszyła się ilość mieszkańców. W 1765 r. istniały w Lelowie tylko trzy cechy: szewski, piekarski i rzeźniczy. Na początku XIX w. rozebrano klasztor franciszkanów i zniszczone mury obronne. W 1827 r. w mieście było 128 domów i 875 mieszkańców. Utrata praw miejskich nastąpiła w 1869 r. W Lelowie znajduje się grób cadyka z przełomu XVIII-XIX w. Dawida Bidermana, miejsce pielgrzymek chasydów z całego świata. Na miejscowym rynku ustawiono w 2005 r. drewnianą rzeźbę Kazimierz Wielkiego.

B. Guerquin, Zamki w Polsce, Warszawa 1984, s. 194-195; Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. I, s. 516-517; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1882, t. V, s. 133-135; www.lelow.pl; www.zamki.pl/%3Fidzamku%3Dlelow; www.jura.poszukiwania.pl/lelow.php; www.pl.wikipedia.org/wiki/Lel%25C3%25B3w

MIRÓW

OLSZTYN

OGRODZIENIEC - Miasto w województwie śląskim, powiecie zawierciańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ogrodzieniec. Początki miejscowości sięgają XI w. Istniało wtedy grodzisko, którego ludność zajmowała się rolnictwem, myślistwem i smolarstwem. W 1241 r. Tatarzy w czasie najazdu spalili osadę i drewniany gród. Pierwsza wzmianka źródłowa o Ogrodzieńcu pochodzi z 1382 r. Prawa miejskie uzyskał w 1409 r. W swojej historii zmieniał wielokrotnie właścicieli, należąc do Bonerów, Firlejów, Warszyckich i innych. W odległości 2 km od Ogrodzieńca, we wsi Podzamcze, został wzniesiony za panowania Kazimierza Wielkiego w połowie XIV w. murowany zamek obronny. Był siedzibą rodu rycerskiego Włodków h. Sulima. Przechodził on wielokrotnie z rąk do rąk. W 1523 r. nabył go burgrabia i żupnik krakowski Jan Boner. Jego bratanek Seweryn Boner w latach1532 –1547 zbudował na miejscu dawnego zamku imponujący obiekt obronny w stylu renesansowym porównywany z Wawelem. W 1587 r. został zdobyty i zrabowany przez wojsko arcyksięcia Maksymiliana Habsburga. Całkowitego zniszczenia dokonali Szwedzi w roku 1655 i 1702. Zamek popadł w całkowitą ruinę. Ostatni właściciele opuścili go w 1810 r. Ruina służyła okolicznej ludności jako materiał budowlany Ogrodzieniec ze względu na położenie rozwijał się jako miejsce handlu, którym zajmowali się głównie Żydzi. W 1784 r. miasto otrzymało przywilej na odbywanie 12 jarmarków rocznie. W XIX w. Ogrodzieniec znalazł się w zaborze rosyjskim. W 1870 r. utracił prawa miejskie. Według danych z 1886 r. w miejscowości były 162 domy (26 murowanych) i 1000 mieszkańców, w tym 163 Żydów. Miasto jest ważnym ośrodkiem produkcji materiałów budowlanych. Do niedawna funkcjonowała cementownia i zakłady produkujące eternit. W 1973 r. Ogrodzieniec odzyskał prawa miejskie. Do 1956 r. miasto było w powiecie olkuskim, do 1975 r. i od 1999 r. znajduje się w powiecie zawierciańskim. Jest ważnym ośrodkiem turystycznym z powodu sąsiedztwa malowniczych ruin zamku Ogrodzieniec.

Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław, 1965-1967, t. I, s. 456-457; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1886, t. VII, s. 410; B. Guerquin, Zamki w Polsce, Arkady, Warszawa 1984, s. 229-232; pl.wikipedia.org/wiki/Ogrodzieniec; www.ogrodzieniec.pl; pl.wikipedia.org/wiki/ZamekOgrodzieniec; www.zamek-ogrodzieniec.pl; zamki.res.pl/ogrodzieniec.htm

PRZYRÓW

|Do góry|