Miasta polskie w tysiącleciu,, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. II, s. 340-342, www.pl.wikipedia.org/wiki/Biecz-208k

BOCHNIA - miasto powiatowe w województwie małopolskim nad rzeką Rabą. Jedno z najstarszych miast Małopolski. Pierwsza wzmianka o soli bocheńskiej, którą otrzymywano ze słonych źródeł pochodzi z 1198 r. (potwierdzenie darowania soli przez rycerza Mikora Gryfita klasztorowi Bożogrobców w Miechowie). Odkrycie złóż soli kamiennej nastąpiło w 1248 r. Pięć lat później (27 II 1253 r.). Bolesław Wstydliwy nadał Bochni prawo miejskie magdeburskie. Według podania, w tym samym roku księżna Kinga, żona Bolesława Wstydliwego, miała ufundować kościół parafialny. Z Bochnią wiąże się legenda o pierścieniu św. Kingi. Do rozwoju miasta przyczynił się bardzo Kazimierz Wielki. Za jego panowania wytyczono rynek i pobudowano nieistniejący obecnie ratusz. Powstały mury obronne z basztami i czterema bramami. W 1357 r. król ufundował i wyposażył szpital-przytułek dla górników-inwalidów. Ten obiekt istniał nieprzerwanie do czasów międzywojennych. Władysław Łokietek w 1321 r. i Kazimierz Wielki w 1337 r. wydali przywileje zwalniające mieszczan bocheńskich z opłat celnych na terenie całego państwa. Handlowano głównie solą, a także suknem, korzeniami wschodnimi i winem węgierskim. Rozwijało się również rzemiosło. W XVI w. w Bochni istniały cechy: kowali, szewców, piekarzy, tkaczy, rzeźników, powroźników, bednarzy i krawców. Od połowy XVII w. zaczyna się powolny upadek miasta. Przyczyną były spustoszenia dokonane przez wojska szwedzkie i wojska księcia Siedmiogrodu Jerzego Rakoczego oraz Kozaków, a także pożary, powodzie i zarazy. W 1772 r. Bochnia dostała się pod panowanie austriackie. Zaborcy rozebrali ratusz i mury obronne. W 1783 r. powstał cyrkuł bocheński a następnie w 1867 r. powiat bocheński. W latach 1822-1826 Bochnia była przejściowo siedzibą biskupstwa tynieckiego i seminarium duchownego. Do rozwoju miasta przyczyniła się budowa linii kolejowej Kraków-Dębica w 1856 r. Na rynku w Bochni stoi pomnik Kazimierza Wielkiego autorstwa Walerego Gadomskiego odsłonięty w 1871 r. Na uwagę zasługuje bazylika pw. św. Mikołaja z XV w.

Miasta polskie w tysiącleciu,, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. I, s. 632-633; www.pl.wikipedia.org/wiki/Bochnia - 91 k

CIĘŻKOWICE - miasto w województwie małopolskim, powiecie tarnowskim. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1125 r., kiedy to legat papieski Idzi wymienia i zatwierdza posiadłości klasztoru tynieckiego. Wśród nich wylicza wieś Cecouici, co oznaczało osadę Ciężkowice. Bulla papieża Grzegorza IX z 1229 r. potwierdza dobra tynieckie. W XIV w. Kazimierz Wielki porządkując sprawy własnościowe królestwa, doszedł do wniosku, iż benedyktyni bezprawnie posiadają osadę. Po 200 latach Ciężkowice wróciły w posiadanie króla. Dnia 29 II 1348 r. Kazimierz Wielki zezwolił na lokację miasta na prawie magdeburskim. Zasadźcami byli dwaj mieszczanie ze Starego Sącza bracia Minard i Mikołaj, którzy sprawowali funkcję wójta. Król ten ufundował też w 1358 r. kościół św. Andrzeja. Przez Ciężkowice prowadził ważny szlak handlowy z Czech i Węgier do Krakowa. W mieście rozwinęło się rzemiosło. Odbywało się 13 jarmarków rocznie. Ciężkowice stanowiły ośrodek starostwa niegrodowego. Załamanie nastąpiło w połowie XVII w. Miasto ucierpiało głównie od Szwedów i przemarszów wojsk. Występowały tez epidemie. Upadły stare szlaki handlowe. Zmniejszyła się liczba mieszkańców. W okresie międzywojennym miasto spełniało funkcje letniskowe. W 1934 r. Ciężkowice utraciły prawa miejskie. Odzyskały je dopiero w 1998 r.

Miasta polskie w tysiącleciu,, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. I, s. 637; www.pl.wikipedia.org/wiki/Ciężkowice-60k; www.ciezkowice.pl/-25k

CZCHÓW - miasto w województwie małopolskim, powiecie brzeskim. Osada Czchów istniała zapewne już na początku XIII w. i należała do klasztoru benedyktyńskiego w Tyńcu. W 1280 r. odbyło się tu spotkanie księcia Leszka Czarnego z księżną Kingą, żoną Bolesława Wstydliwego. Celem spotkania było rozwiązanie konfliktu między książętami. W 1333 r. Czchów wraz z ziemią sądecką odziedziczyła księżna Jadwiga, wdowa po Władysławie Łokietku. Po jej śmierci w 1339 r. stał się własnością królewską. Nie znamy daty pierwotnej lokacji. Kazimierz Wielki 24 X 1355 r. przeniósł Czchów z prawa średzkiego na prawo magdeburskie, zaznaczając w dokumencie że na prawie średzkim był już ,,dawno". Władca ten otoczył miasto murami. Na wzgórzu powstał niewielki zamek, którego budowę rozpoczął prawdopodobnie Wacław II Czeski lub Władysław Łokietek. Trzonem budowli była wcześniejsza, romańska wieża obronna o wysokości 20 m. W 1357 r. król potwierdził miastu immunitet sądowy, tym samym Czchów stał się stolicą powiatu sądowego a także kasztelanii mniejszej i starostwa niegrodowego. Istniała tu też królewska komora celna (od 1327 r.). Podstawą utrzymania mieszczan było rolnictwo a także rzemiosło. Rozwijał się też handel. Miasto otrzymało prawo urządzania 4 jarmarków (w 1617 r.). W 1545 r. dzięki komornikowi żup bocheńskich, Tomaszowi z Bochni, w Czchowie założono kanalizację i wodociągi. Król Henryk Walezy w 1574 r. zwolnił mieszczan na 30 lat od ceł koronnych, lądowych i wodnych. Wiek XVII przyniósł załamanie rozwoju miasta. Wpływ na to miały działania wojsk, wylewy Dunajca (z 10 łanów na, których lokowane było miasto, 4 zostały zatopione przez rzekę) a także zmiana dróg handlowych z Węgier. W 1781 r. Czchów stał się własnością prywatną. W okresie rządów austriackich w XIX w. sytuacja gospodarcza nie zmieniła się. W okresie międzywojennym prowadzono tu handel bydłem. W 1928 r. Czchów stracił prawa miejskie, a odzyskał je w 2000 r.

Miasta polskie w tysiącleciu,, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. I, s. 637-638; www.pl.wikipedia.org/wiki/Czchów-60k

CZORSZTYN - wieś w województwie małopolskim. Początkowo mieściła się tu wieś o nazwie Wronin. Na początku XIII w. król węgierski Andrzej sprowadził osadników niemieckich. Nazywała się ona po niemiecku Schorstein (stercząca skała). Nazwa ta uległa spolszczeniu na Czorsztyn. Wiódł tędy szlak handlowy z Węgier do Polski. W 1246 r. właścicielem zamku był Piotr Wydżga herbu Janina, szlachcic ziemi krakowskiej, następnie krzyżowiec. W okresie panowania Kazimierza Wielkiego, zamek został wzmocniony poprzez budowę murów obwodowych. W późniejszym okresie zbudowano dolny zamek i bramę wjazdową. W XV w. stał się siedzibą starostwa (był własnością m.in. Zawiszy Czarnego). W 1651r. warownia była ośrodkiem powstania chłopskiego pod wodzą Kostki Napierskiego. W XVII w. starosta Baranowski odrestaurował zniszczoną wcześniej budowlę i dobudował dwie baszty. Od 1768 r. zamek był punktem oporu konfederatów barskich. Spalony w 1792 r. popadł w ruinę. W 1818 r. został zakupiony przez rodzinę Drohojewskich i był w ich posiadaniu do 1945 r. Czorsztyn jest popularną miejscowością letniskową a zamek jako trwała ruina atrakcją turystyczną. Oddany w 1997 r. do użytku Zbiornik Czorsztyński zalał część starego Czorsztyna. Powstało wyżej położone, nowe osiedle Czorsztyn Nadzamcze.

www. pl.wikipedia.org/wiki/Czorsztyn-34k; www.czorsztyn.pl/-50

DOBCZYCE - miasto w województwie małopolskim, powiecie myślenickim, nad rzeką Rabą. Według Długosza już 1226 r. Dobczyce miały płacić dziesięcinę klasztorowi cysterskiemu w Mogile. W 1311 r. na zamku dobczyckim schronił się Władysław Łokietek w czasie buntu wójta Alberta. Prawa miejskie nadane zostały prawdopodobnie przed 1310 r., być może przez Bolesława Wstydliwego. Kazimierz Wielki w 1340 r. zwolnił mieszczan z płacenia ceł na terenie całego kraju. W 1362 r. potwierdził prawo miejskie magdeburskie. Nadał też prawo łowienia ryb w Rabie, wypasu bydła na pastwiskach i wyznaczył drugi dzień tygodnia (poniedziałek) na targ cotygodniowy. Przez Dobczyce przechodził szlak handlowy na Węgry. Istniała tu komora celna. Kazimierz Wielki dokumentem z 2 XI 1359 r. zastawił cło krakowskie, czchowskie, żmigrodzkie i dobczyckie u Jana Borka za 1150 grzywien. Przez pewien czas właścicielem miasta był Mikołaj Wierzynek. W 1379 r. miasto wróciło do króla, lecz w 1390 r. Władysław Jagiełło wydzierżawił Dobczyce z kilkoma wsiami Klemensowi z Moskorzewa. Tym razem nie doszło do wykupu miasta przez władcę i aż do rozbiorów było ono w rękach prywatnych. Dobczyce były ośrodkiem starostwa niegrodowego. W XV w. istniała w mieście szkoła parafialna. Mieszkańcy utrzymywali się z uprawy roli, rzemiosła i handlu. W latach 1590-1594 Lubomirscy rozbudowali zamek na rezydencję pałacową. Miasto zostało spalone w czasie najazdu szwedzkiego w połowie XVII w. W tym też czasie Raba zalała 3 łany miejskie. Zamek został spustoszony przez Szwedów w czasie wojny północnej na początku XVIII w. Od 1772 r. Dobczyce znalazły się w zaborze austriackim. W XIX w. przeżywały okres stagnacji. W 1818 r. rząd austriacki oddał miasto w ręce prywatne. Głównym zajęciem mieszkańców było rolnictwo. W latach 80. XX w. zbudowano tamę na rzece Rabie i powstał Zalew Dobczycki. Miasto jest obecnie popularną miejscowością wypoczynkową.

Miasta polskie w tysiącleciu,, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. I, s. 638-639; www.dobczyce.pl/-36k; www.dobczyce.um.pl/turystyka.html-29k

GORLICE - miasto powiatowe w województwie małopolskim. Początki miasta wiążą się z osobą stolnika sandomierskiego Dersława I Karwacjana, wywodzącego się z rodu krakowskich bankierów i kupców. Otrzymał on od Kazimierza Wielkiego w 1354 r. przywilej na utworzenie miasta Gorlic u zbiegu rzek Ropy i Sękówki. Osadnicy mieli przybyć z miasta Gorllitz na Łużycach. Początkowo Gorlice rządziły się prawem polskim, lecz z początkiem XV w. przeszły na prawo magdeburskie. Potomkowie założycieli z czasem przyjęli nazwisko Gorlickich. Nadali oni miastu przywileje na handel miodem, winem, piwem, zbożem, olejem, płótnem i rybami. Oprócz cotygodniowych targów odbywały się dwa razy do roku wielkie targi z udziałem kupców węgierskich. Pod koniec XV w. w wyniku małżeństw Gorlice przeszły na własność rodziny Straszów, Śmigielskich i Kopciów. W 1560 r. dobra gorlickie wykupił Stanisław Pieniążek h. Odrowąż. W pierwszej połowie XVII w. połowa miasta stała się własnością Rylskich. W tym okresie Gorlice stały się ważnym ośrodkiem ruchu kalwińskiego w Polsce. W 1717 r. obie części miasta nabył Stanisław Łętowski. Od 1806 r. właścicielami Gorlic byli kolejno Stadniccy, Miłkowscy, Lebowscy i Zdziechowscy. W XVIII w. spośród innych rzemiosł szczególnie rozwinęło się płóciennictwo. W mieście było 90. mistrzów tego zawodu. Płótno wywożono do Austrii, Węgier i na Śląsk. W 1657 r. Szwedzi dokonali wielkich zniszczeń. W XIX w. Gorlice i okolice stały się kolebką przemysłu naftowego. W latach 1853 - 1859 swoją pracownię miał tu Ignacy Łukasiewicz, który skonstruował w mieście pierwszą uliczną latarnię. Udoskonalił też destylację ropy naftowej. Z jego inicjatywy w 1877 r. powstało Krajowe Towarzystwo Naftowe z siedzibą w Gorlicach. Zaczęto też wydawać pierwsze polskie pismo naftowe ,,Górnik". W 1865 r. Gorlice stały się miastem powiatowym. W 1874 r. w wyniku pożaru spłonęła drewniana zabudowa miasta. W latach 80. XIX w. w Gliniku Mariampolskim k. Gorlic powstała Fabryka Maszyn i Narzędzi Wiertniczych oraz destylarnia ropy naftowej i rafineria. Gorlice poniosły duże straty w zabudowie w wyniku bitwy pod Gorlicami 2 V 1915 r. Często określano tę bitwę jako ,,Małe Verdun".

Miasta polskie w tysiącleciu,, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. II, s. 352-353; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1881, t. II, s. 718-719; www.pl.wikipedia.org/wiki/Gorlice; www.gorlice.pl/

GRYBÓW -miasto w województwie małopolskim, powiecie nowosądeckim. W 1340 r. Kazimierz Wielki nadał mieszczaninowi sądeckiemu Hankowi Bogaczowi prawo do założenia miasta na prawie magdeburskim. Kolonistami byli przybysze z Niemiec i Śląska. Pierwotna nazwa miejscowości brzmiała Grunberg. Z biegiem lat ludność i nazwa miasta uległy polonizacji. Ponowne nadanie praw miejskich nastąpiło w 1488 r. Grybów był własnością królewską i stanowił siedzibę starostwa niegrodowego Istniała tu także szkoła rzeźbiarska Wita Stwosza. Krzyżowały się tu szlaki handlowe na Ruś i Węgry. Rocznie odbywało się tu siedem jarmarków. Miasto miało prawo poboru składowego i mostowego. Znajdowała się tu komora celna. W XVI i XVII w. w Grybowie istniały cechy: kuśnierzy, ślusarzy, kowali, szewców, tkaczy, sukienników, krawców, cieśli, garncarzy, piekarzy i rzeźników. Upadek miasta nastąpił w XVII w. po zniszczeniach ze strony wojsk szwedzkich i węgierskich a także w wyniku epidemii. Austriacy zajęli Grybów już w 1770 r. Znieśli oni powiat grybowski, istniejący od XVI w. W 1830 r. rząd austriacki sprzedał miasto Ferdynandowi Hoschowi. W czasie powstania styczniowego znajdował się tu punkt przerzutu ochotników na teren Królestwa Polskiego. W 1867 r. ponownie utworzono powiat grybowski, który także istniał w okresie międzywojennym.

Miasta polskie w tysiącleciu,, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. I, s. 640; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł.
F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1881, t. II, s. 881-883; www.pl.wikipedia.org/wiki/Grybow; www.grybow.pl/

KAZIMIERZ KRAKOWSKI - dzielnica Krakowa. Obszar Krakowa wchodzący w skład dzielnicy Stare Miasto. Od XIV do XIX w. samodzielne miasto. W okresie wczesnego średniowiecza istniały w tym rejonie liczne osady. Najstarsza skupiła się wokół Skałki, gdzie znajdowała się romańska rotunda p.w. św. Michała Archanioła. To tutaj w 1079 r. zginął św. Stanisław. Była jeszcze osada wokół kościoła św. Józefa (rozebranego w 1787 r.), oraz istniejąca od XII w. wieś Bawół z kościołem św. Wawrzyńca (rozebrany pod koniec XVIII w.).W 1335r. Kazimierz Wielki założył nowe miasto na południe od osady Stradom i nadał mu własne imię. W późniejszym czasie obszar miasta powiększono o wieś Bawół. Celem lokacji mogła być ochrona stolicy państwa od strony południowej a także stworzenie konkurencji dla Krakowa. Jeszcze w XIV w. zbudowano wokół miasta mury obronne z narożnymi basztami i czterema bramami. W centrum miasta wytyczono rynek zwany Wolnicą (od wolnej sprzedaży mięsa) z gmachem ratusza, istniejącym do dnia dzisiejszego. Kazimierz Wielki rozpoczął tez budowę monumentalnych kościołów gotyckich, fary Bożego Ciała oraz kościoła augustianów p.w św. Katarzyny. Przebudował też kościół na Skałce z romańskiego na gotycki. W 1419 r. Władysław Jagiełło włączył osadę Stradom do Kazimierza. Król Jan Olbracht w 1495 r. przeniósł wszystkich Żydów do Kazimierza. Na terenie dawnej wsi Bawół zlokalizowano tzw. ,,miasto żydowskie" .Powstały tam synagogi (obecnie 7), cmentarze, szkoły i uczelnie żydowskie. W 1655 r. Kazimierz wraz z Krakowem został zajęty przez Szwedów, którzy dokonali w nich wielu zniszczeń. Istnienie obok siebie dwóch odrębnych organizmów miejskich w XVIII w. było anachronizmem. Stąd też w czasie Sejmu Czteroletniego Komisja Dobrego Porządku podjęła decyzję o przyłączeniu Kazimierza do Krakowa. Formalnie jednak samodzielny byt Kazimierza jako odrębnego miasta zakończył się w 1800 r., kiedy to cesarz Austrii wydał dekret inkorporacyjny. Ostatecznie magistrat krakowski przejął administrację na Kazimierzu 1 IX 1802 r. W 1822 r. wyburzono mury obronne między Krakowem i Kazimierzem. Odrębność ,,miasta żydowskiego" została zlikwidowana w czasie istnienia Wolnego Miasta Krakowa po 1815 r. Nastąpił wówczas masowy przepływ ludności żydowskiej do Krakowa. W latach 1878 - 1880 zasypano koryto Starej Wisły i utworzono w tym miejscu ulicę (Planty), 1 km długości i 100 m. szerokości. W 1939 r. w Krakowie, głównie w dzielnicy Kazimierz, mieszkało 64 tys. ludności żydowskiej. W czasie okupacji niemieckiej, w dzielnicy Podgórz, utworzono w marcu 1941 r. getto, skąd wywożono Żydów do obozów koncentracyjnych. Ostateczna likwidacja getta nastąpiła w dniach 13 - 14 III 1943 r. Z 55 tys. ludności żydowskiej przeżyło jedynie 1000osób. Współcześnie Kazimierz jest miejscem gdzie corocznie odbywa się Festiwal Kultury Żydowskiej. Znajduje się tam także Centrum Kultury Żydowskiej.

Długosz J., Roczniki czyli kroniki sławetnego Królestwa Polskiego, Warszawa 1975, ks. IX, s. 313, 386-387, 441; Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. I, s. 618-619; Wyrozumski J., Kazimierz Wielki, Ossolineum 1982, s. 185; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł.
F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1882, t. III, s. 928-930; www.krakow.pl/turystyka/kazimierz; www.pl.wikipedia.org/wiki/Kazimierz(Krakow); www.kraków.pl/miasto/kazimierz

KROŚCIENKO NAD DUNAJCEM  - Wieś w województwie małopolskim, powiecie nowotarskim i w gminie Krościenko, dawniej miasto. Na przełomie XII-XIII w. prawdopodobnie istniała tu osada służebna zamku pienińskiego. Wiódł tędy stary szlak handlowy z Sącza do Kotliny Nowotarskiej. Kazimierz Wielki nadał miejscowości określanej jako Crosno prawo miejskie magdeburskie w 1348 r. Akt lokacyjny przyznawał wolniznę na 20 lat, zaś mieszczanom prawo do łowienie ryb w obrębie miasta, wycinki drzew i polowania w lasach królewskich. Z okresu lokacji pochodzi dzisiejszy układ ulic i rynek. Wtedy też zapewne powstał kościół parafialny. Miasteczko było ośrodkiem gospodarczym niegrodowego starostwa czorsztyńskiego. W 1485 r. król Kazimierz Jagiellończyk odnowił prawo magdeburskie, jednak w 1523 r. starosta podporządkował  sobie miasto poprzez wykupienie dziedzicznego wójtostwa. Mieszkańcy Krościenka trudnili się głównie rolnictwem oraz hodowlą bydła i owiec. Król Zygmunt August nadał miastu cotygodniowe targi i dwa jarmarki, jednak nie ożywiło to jego życia gospodarczego. W 1630 r. było w Krościenku 34 rolników i 22 rzemieślników, natomiast w 1689 r. tych ostatnich było już tylko 3, a domów zamieszkanych 38. Przyczyną tego stanu była panująca w drugiej połowie XVII w. zaraza. Ożywienie nastąpiło w drugiej połowie XVIII w. Miasto po otrzymaniu od króla Augusta III Sasa przywileju na dalsze dwa jarmarki zaczęło dźwigać się z upadku. W 1799 r. miało 183 domy i liczyło 1120 mieszkańców. W tym czasie duża ilość osób zajmowała się flisactwem. Austria zajęła ziemie z Krościenkiem już w 1770 r. i przyłączyła je do Węgier, a dwa lata później do Austrii. Miasto jako królewszczyzna zostało przejęte przez skarb państwa. W 1822 r. zostało sprzedane wraz z starostwem rodzinie Grossów, która zainteresowała się leczniczymi właściwościami miejscowych wód mineralnych. Wybudowano łazienki, pojawili się pierwsi kuracjusze. Konkurencją była jednak pobliska Szczawnica. W 1835 r. właścicielką Krościenka została Teofila Ciechulska, po niej Michał Kulig, a następnie rodzina Dziewulskich. Ożywienie gospodarcze  nastąpiło w drugiej połowie XIX w. Miejscowość odwiedzało coraz więcej kuracjuszy  W 1932 r. utworzono Pieniński Park Narodowy i Krościenko stało się główną bazą wypadową dla turystów na teren parku. Niestety w tym samym roku pozbawiono miasto praw miejskich. W 1934 r. władze państwowe uznały Krościenko za uzdrowisko. W styczniu 1973 r. połączono miejscowość z pobliską Szczawnicą w jednostkę administracyjną pod nazwą Szczawnica-Krościenko. Od 2 XI 1982 r. miejscowość ponownie występuje jako siedziba samodzielnej gminy Krościenko.

LANCKORONA - Wieś w województwie małopolskim, powiecie wadowickim i w gminie Lanckorona, dawniej miasto. Osadnictwo w tym miejscu zostało zapoczątkowane prawdopodobnie na przełomie XII-XIII w. przez kolonistów niemieckich. Utworzyli oni niewielką osadę, nazywaną wówczas Villa Hermani, być może od imienia kolonizatora (zasadźcy). Na Górze Lanckorońskiej pobudowano niewielki gródek strażniczy o nazwie Upik. W 1336 r. król Kazimierz Wielki wzniósł tutaj kościół parafialny. W związku z tym, że po zrzeczeniu się Śląska przez Kazimierza Wielkiego, granica państwa przebiegała na pobliskiej rzece Skawinie, król postanowił wznieść tu zamek obronny. Budowę rozpoczął przed 1359 r. Dwa lata później utworzył w Lanckoronie wójtostwo, zapoczątkowując tym samym proces lokacji miasta. Wójt otrzymał 2 łany frankońskie (ok.50 ha ziemi) i liczne przywileje. Lokacji na prawie magdeburskim król dokonał 31 III 1366 r. Miasto otrzymało przywilej na cotygodniowe targi czwartkowe, prawo handlu suknem i innymi towarami w Krakowie i innych miastach królewskich, prawo składu, prawo szrotu, tzn. wyszynku piwa, prawo wolnego wyrębu drewna w granicach miasta. Mogło posiadać postrzygalnię sukna i wagę do ważenia wszystkich metali. Za panowania Władysława Jagiełły miasto stało się ośrodkiem  starostwa niegrodowego, do którego należała Lanckorona z przedmieściami Łaśnicą i Jastrzębią, 2 młynami i 16 wsiami. W latach 1397-1399 tenutariuszem starostwa (dzierżawcą) był kasztelan krakowski, Spytko z Melsztyna. W późniejszych latach było w rękach Lanckorońskich, Zebrzydowskich, Czartoryskich, Myszkowskich i Wielopolskich. Do największego rozkwitu doszło za rządów rodu Wolskich w XVI w. Przeprowadzili oni akcję kolonizacyjną na terenie królewszczyzny, w wyniku której liczba wsi zwiększyła się z 15 do 22. Sama Lanckorona była małym miastem. W 1581 r. posiadała 3 łany ziemi i 9 warsztatów rzemieślniczych (po trzech kowali, szewców i rzeźników). Mieszkańcy trudnili się także tkactwem, stolarką, kołodziejstwem i głównie rolnictwem. W mieście istniała już wtedy szkoła. W 1655 r. Szwedzi zajęli zamek i spalili 79 domów. W mieście zostało tylko 300 mieszkańców. W czasie konfederacji barskiej, zamek był punktem oporu przeciw wojskom rosyjskim. W 1772 r. Lanckorona znalazła się w zaborze austriackim. Cesarz Austrii w 1797 r. potwierdził przywileje miasta i nadał mu herb. W 1868 r. wielki pożar strawił znaczną część miasta. Zostało ono odbudowane według starego planu. W 1934 r.  Lanckorona straciła prawa miejskie. Jest obecnie bardzo znaną i modną wsią letniskową.
 

B. Guerquin, Zamki w Polsce, Warszawa 1984, s.192- 193; Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. I, s. 647; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1882, t. V, s. 68-72; www.zamki.pl/%3Fidzamku%3Dlanckorona;www.zamki.net.pl/zamki/lanckorona/lanckor;www.pl.wikipedia.org/wiki/Lanckorona; www.lanckorona.pl/page,3.html

NOWY TARG - (pełna nazwa: Królewskie Wolne Miasto Nowy Targ) – Miasto powiatowe w województwie małopolskim, siedziba gminy Nowy Targ. Początki osadnictwa sięgają XIII w. Wówczas to z opactwa w Jędrzejowie przybyli cystersi, sprowadzeni przez wojewodę krakowskiego  Teodora, z rodu Gryfitów. Ufundował on klasztor cystersów w Ludźmierzu, który później przeniósł się do Szczyrzyc. Książę Bolesław Wstydliwy zezwolił zakonnikom na zakładanie nowych osad. Już w 1233 r. wymieniona jest istniejąca prawdopodobnie w rejonie dzisiejszego kościoła św. Anny osada o nazwie Stare Cło (Antiquum Theoloneum) lub Długie Pole. Została ona założona przez cystersów ze Szczyrzyca i lokowana na prawie magdeburskim. Wiódł tędy szlak handlowy ze Śląska na Węgry. Funkcjonowała także komora celna. Pierwsza wzmianka o Nowym Targu (Novum Forum) pochodzi z 1326 r. Po dojściu do władzy król Kazimierz Wielki przejął własność cysterską. W ten sposób od 1335 r. Nowy Targ i całe Podhale, aż do rozbiorów było własnością królewską.  W dniu 22 VI 1346 r. zasadźca Dytrych Szyja otrzymał od Kazimierza Wielkiego zgodę na  lokację  miasta na prawie magdeburskim. Ulokowane ono zostało na nowym miejscu i połączono z osadą Stare Cło. Miasto powstało na 150 łanach frankońskich, między Białym i Czarnym Dunajcem. Fundacji króla jest także kościół św. Katarzyny. Kazimierz Wielki  nadał mieszczanom przywilej zwalniający ich od płacenia cła krakowskiego, a także pozwolił na organizowanie ośmiodniowego jarmarku w dniu 25 listopada ( św. Katarzyny).Wśród mieszczan do połowy XV w. przeważała ludność pochodzenia niemieckiego. W 1487 r. król Kazimierz Jagiellończyk potwierdził prawa miejskie, ustanowił drugi jarmark i nadał przywilej czwartkowego targu. Od 1533 r. obcy kupcy nie mogli omijać Nowego Targu. W 1593 r. miasto otrzymało prawo składu soli, ołowiu i śledzi, a od 1603 r. także wina. Od XV w. stało się siedzibą starostwa niegrodowego. Starostowie zwiększali ilość daniny i robocizny, co było przyczyną ciągłych sporów wewnętrznych. W 1636 r. w  mieście było 179 domów, 11 komorników, 10 bań do produkcji gorzałki, 5 rzeźników, 4 piekarzy, 3 kramarzy, 3 krawców, 2 kuśnierzy, byli także szewcy, kowale, ślusarze, bednarze, kołodzieje, stolarze i szklarze. Na przełomie XVII–XVIII w. nastąpił stopniowy upadek miasta. Przyczyną były m.in. pożary jakie miały miejsce w latach 1601, 1673, 1696, 1710 i 1719.  Szwedzi w 1656 r. zniszczyli miasto i wymordowali wielu mieszkańców. Dokonali tego także Rosjanie w czasie konfederacji barskiej. Austriacy zajęli Nowy Targ już w 1770 r. Po wielkim pożarze w 1784 r. władze austriackie wytyczyli nowy bieg ulic i powiększyły rynek. Nowy Targ stał się siedzibą cyrkułu. Liczba ludności zaczęła wzrastać. W 1810 r. było 2669 mieszkańców, w 1851-3246, a w 1885 – ok. 5000. W 1867 r. powstał powiat z siedzibą w Nowym Targu oraz sąd. Na przełomie XIX i XX w. powstały zakłady przemysłu drzewnego, browary, młyny, garbarnie, kamieniołom oraz elektrownia. W 1899 r. przeprowadzono linię kolejową Zakopane -Chabówka. W okresie międzywojennym Nowy Targ stał się ważnym ośrodkiem sportu i miejscowością letniskową. Po II wojnie światowej rozwinął się tu przemysł obuwniczy i kuśnierski.

 Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław, 1965-1967, t. I, s. 656-657; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1886, t. VII, s. 307-310; pl.wikipedia.org/wiki/Nowy Targ; www.nowytarg.pl; nowytarg.naszemiasto.pl

|Do góry|