GRODY > Podkarpackie

 

Informacje o miastach są sukcesywnie uzupełniane.

Kliknięciu na herbie - www miasta.

 

GRODY KRÓLA KAZIMIERZA WIELKIEGO W WOJ. PODKARPACKIM

 

 

 

BARANÓW SANDOMIERSKI – miasto w województwie podkarpackim, powiecie tarnobrzeskim. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1135 r. Istniał już wtedy gród obronny zbudowany przez jeńców pomorskich na polecenie Bolesława Krzywoustego. O rozwoju decydowało korzystne położenie obok brodu na Wiśle, przez który prowadził gościniec królewski z północy na południe. W 1354 r. Kazimierz Wielki nadał osadzie prawo miejskie magdeburskie oraz przywilej na odbywanie jarmarku w Dzień Wszystkich Świętych. Miasto rozwijało się dzięki handlowi zbożem, którym zajmowali się flisacy zorganizowani we własnym cechu. Rozwinęło się także rzemiosło, głównie sukiennictwo, kuśnierstwo i szewstwo. W XV w. Baranów Sandomierski należał do rodu Baranowskich. W 1569 r. właścicielem miasta został Rafał Leszczyński herbu Wieniawa, zwolennik kalwinizmu. Sto lat rządów Leszczyńskich w Baranowie określa się często "złotymi latami". W latach 1591 – 1607 zbudowany został późnorenesansowy zamek według projektu włoskiego architekta i rzeźbiarza Santi Gucciego. Nazywa się go ,,Małym Wawelem” lub ,,perłą renesansu”. Od XVI w. do 1655 r. Baranów był jednym z głównych ośrodków kalwinizmu w Polsce. Zbudowany tu został zbór kalwiński, zamieniony w 1652 r. w kościół katolicki pw. Św. Jana Chrzciciela. Leszczyńscy założyli też słynną drukarnię kalwińską. Od najazdu szwedzkiego w połowie XVII w. zaczyna się stopniowy upadek miasta. W XIX stuleciu Baranów Sandomierski znalazł się w zaborze austriackim. Stał się miejscowością przygraniczną, tym samym utracił zaplecze gospodarcze i handlowe. Do upadku przyczyniały się częste pożary i powodzie. W 1896 r. utracił prawa miejskie, które odzyskał dopiero w 1934 r. W okresie międzywojennym pełnił rolę ośrodka rzemieślniczo-usługowego. Ożywienie rozwoju nastąpiło w latach 60. XX w., po odkryciu złóż siarki w rejonie Tarnobrzegu. Zamek został odbudowany i utworzono w nim muzeum.
 

Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965–, t. II, s. 339–340; www. pl.wikipedia.org/wiki/Baranów_Sandomierski-48k

 

 

BRZOZÓW – miasto powiatowe w województwie podkarpackim nad rzeką Stobnicą. Początki Brzozowa przypadają na XIV w. Dnia 2 X 1359 r. Kazimierz Wielki wydał przywilej lokacyjny zezwalający Stefanowi, synowi Wojosta z Sobniowa k. Jasła na założenie na prawie magdeburskim wsi w lesie zwanym Brzozowa nad rzeką Stobnicą. Wieś lokowana na obszarze 50 łanów frankońskich otrzymała 20 lat wolnizny. W dniu 2 IV 1384 r. królowa węgierska Maria przekazała dotychczasową królewszczyznę biskupstwu przemyskiemu. Dwa lata później w celach obronnych przeniesiono osadę na wzgórze za Stobnicą. Prawa miejskie otrzymał Brzozów przed 1413 r. za panowania Władysława Jagiełły. Miasto rozwijało się szybko dzięki położeniu na szlaku handlowym z Węgier do Lwowa. Rozwój został zahamowany na przełomie XV i XVI w. na skutek prawie corocznych napadów Tatarów. W 1625 r. biskup Grochowski ufundował umocnienia ziemne. Mimo wszystko miasto zostało spustoszone dwukrotnie przez Tatarów (1652 i 1672 r.) i wojska Rakoczego (1657 r.). Zniszczeń dokonywały także wojska koronne. W końcu XVII w. miasto zaczęło podnosić się z upadku. Dzięki przywilejom ożywił się handel i rzemiosło zorganizowane w 7 cechach. W połowie XVIII w. Brzozów posiadał odbudowane domy z podcieniami w rynku, ratusz, dwie bramy miejskie: Lwowską i Węgierską. W 1772 r. znalazł się w zaborze austriackim. W 1859 r. Brzozów stał się siedzibą powiatu. Ożywienie gospodarcze nastąpiło pod koniec XIX w. Związane to było z odkryciem złóż ropy naftowej. W okresie międzywojennym odkryto także złoża wód mineralnych co dało początek powstaniu uzdrowiska Brzozów Zdrój. Jednak po zniszczeniach w czasie II wojny światowej nie wznowiło ono działalności.
 

Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965–, t. II, s. 344–345; www.pl.wikipedia.org/wiki/Brzozów-167k

 

 

DĘBICA – miasto powiatowe w województwie podkarpackim. Miejscowość znana już z przełomu XIII i XIV w. Najstarszy dokument pochodzi z 1293 r. Wówczas to książę Leszek Czarny nadał Dębice rodowi Gryfitów. W 1321 r. Dębica była siedzibą najdalej na wschód wysuniętego ,,dekanatu leśnego” diecezji krakowskiej. Obejmował on 14 parafii na terenie Puszczy Sandomierskiej. Znalazła się także w sporządzonym w latach 1325–1327 wykazie świętopietrza pod nazwą Dambicza. W dniu 7 III 1358 r. Kazimierz Wielki nadał komornikowi królewskiemu Świętosławowi Gryficie przywilej na założenie miasta Dębica na prawie średzkim. W 1372 r. nastąpiła ponowna lokacja, tym razem na prawie magdeburskim. Powstał wtedy dziedziczny urząd wójtowski. W 1446 r. Dębica otrzymała przywilej na organizowanie targów i jarmarków. Przez miasto prowadził szlak handlowy z Węgier do Sandomierza. W owym czasie wytyczono obszerny rynek. Zwiększyła się ilość rzemieślników skupionych w 4 cechach. Niestety miasto było niszczone przez pożary a także wojska szwedzkie, saskie rosyjskie i polskie. W 1772 r. Dębica znalazła się w zaborze austriackim. Wówczas to straciła prawa miejskie. Wpływ na ożywienie gospodarze miała budowa linii kolejowej Kraków-Rzeszów oraz Dębica-Tarnobrzeg latach 50. i 80. XIX w. W 1914 r. Dębica odzyskała prawa miejskie. W latach 1936–1939 miasto stało się ośrodkiem Centralnego Okręgu Przemysłowego. Powstała tu wytwórnia kauczuku, zakłady chemiczne i mięsne. Nastąpił szybki rozwój miasta. W 1937 r. Dębica stała się stolicą powiatu w woj. krakowskim. W Dębicy znajduje się pomnik przedstawiający scenę wręczania dokumentu lokacyjnego przez Kazimierza Wielkiego Świętosławowi Gryficie.
 

Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965–, t. II, s. 346–347; ; www.debica.az.pl/-20k

 

 

DĘBOWIEC – wieś w województwie podkarpackim, powiecie jasielskim. Dawniej miasto. Pierwsza wzmianka źródłowa o Dębowcu pochodzi z 1328 r. Lokacji miasta na prawie magdeburskim dokonał w 1349 r. Kazimierz Wielki. Było ono własnością królewską. Leżało na ruchliwym szlaku handlowym z Węgier na Ruś. Otrzymało przywileje handlowe i sądowe. W 1474 r. miejscowość została zniszczona przez najazd węgierski. Król Zygmunt I Stary w 1528 r. wydzierżawił miasto wraz z okolicznymi wsiami Marcinowi Myszkowskiemu. Odtąd funkcje starostów w Dębowcu sprawowali Myszkowscy, następnie Tarłowie, Mniszchowie i Siemieńscy. W 1626 r. całe miasto zostało zniszczone przez pożar. W 1669 r. mieszczanie otrzymali przywilej królewski potwierdzający, że nie muszą odrabiać pańszczyzny. W drugiej połowie XVIII w. nastąpiło ożywienie gospodarcze miasta. W 1765 r. było w mieście ponad 100 rzemieślników, w tym 66 tkaczy i 25 szewców. Tkacze wyspecjalizowali się w produkcji tzw. ,,rąbków”, które były sprzedawane także we Francji i Anglii. Rozwinął się także handel płótnem. Po rozbiorach miasto stało się własnością Maksymiliana Zborowskiego. Ostatnim właścicielem Dębowca był Florian Ziemiałkowski, minister dla Galicji w rządzie austriackim. Na początku XX w. rzemiosło zaczęło upadać. Nasiliła się emigracja mieszkańców, głównie do Brazylii i Stanów Zjednoczonych. Po I wojnie światowej Dębowiec utracił prawa miejskie. Znajduje się tutaj Sanktuarium Matki Boskiej Saletyńskiej.
 

Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965–, t. II, s. 347–348; www.pl.wikipedia.org/wiki/Dębowiec -56k; www.debowiec.pl/-24k

 

 

DUKLA – miasto w województwie podkarpackim, powiecie krośnieńskim. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1336 r. Dukla od momentu powstania była własnością prywatną. Kanclerz Janusz Suchywilk otrzymał od rodziców 6 wsi, w tym Duklę, po czym przekazał je bratankom Piotrowi i Mikołajowi, tworząc tym samym pierwszą ordynację w Polsce. Potwierdzenia dokumentu w 1366 r. dokonał Kazimierz Wielki. Tenże kanclerz wydał dla osady w 1373 r. akt lokacyjny na prawie magdeburskim. W 1403 r. Dukla występuje już jako miasto. Właścicielami Dukli byli: Kobylańscy, Cikowscy, Jordanowie, Męcińscy, Ossolińscy, Mniszchowie, Potoccy, Stadniccy i ponownie Męcińscy. Miasto leżąc na przedpolach Przełęczy Dukielskiej, utrzymywało się głównie z handlu. Zygmunt Stary i Zygmunt August nadali przywilej na odbywanie jarmarków a także prawo składu na wina węgierskie. Od 1595 r. wszystkie towary przewożone przez granicę były clone w ratuszu w Dukli. Przewożono oprócz wina także płótno, sukno, sól, pędzono bydło. W XVI w. wzniesiono mury obronne z dwiema bramami. Prawdopodobnie w tym czasie powstało pierwsze murowane założenie zamkowe. W latach 30. XVII w. obiekt został rozbudowany i otoczony fortyfikacjami bastionowymi. Jerzy Mniszech w latach 1764–1765 odbudował zamek po pożarze i przekształcił go w późnobarokowy pałac. W tym też czasie powstały w Dukli dwa kościoły. W 1772 r. miasto znalazło się w zaborze austriackim. Po wybudowaniu linii kolejowej, znaczenie handlowe Dukli zmalało. Pod koniec XIX w. miasto dwukrotnie padło klęską pożaru. Straty wśród mieszkańców spowodowała także epidemia cholery. Obecnie Dukla spełnia rolę ośrodka turystycznego.
 

Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965–, t. II, s. 348–349; www.pl.wikipedia.org/wiki/Dukla-12k; www.zamki.pl/? Idzamku =dukla -18k

 

JAROSŁAW

 

 

 

 

JASŁO – miasto powiatowe w województwie podkarpackim. W źródłach pisanych nazwa miejscowości Jasiel pojawia się po raz pierwszy w 1185 r. w fundacji komesa Mikołaja Bogorii dla klasztoru cysterskiego w Koprzywnicy. Potwierdza ją Bolesław Wstydliwy w 1277 r. Była to wówczas osada targowa leżąca na szlaku handlowym na Węgry. Tenże książe w 1262 r. nadał targowi jasielskiemu immunitet skarbowy i sądowy na równi z koprzywnickim. Za Kazimierza Wielkiego osada stała się własnością królewską. W dniu 26 IV 1365 r. król nadał jej prawa miejskie magdeburskie. Jasło stało się siedzibą starosty niegrodowego. Na początku XV w. funkcję wójta pełnił w mieście Zyndram z Miszkowic. W 1446 r. został zbudowany kościół farny. W mieście rozwijało się rzemiosło i handel. Do rozwoju handlu przyczynił się przywilej Kazimierza Wielkiego zwalniający kupców jasielskich od ceł w komorze celnej w Wojniczu na szlaku do Krakowa. Na Węgry wywożono płótno, sukno, sól, ryby, zboże, woły, sprowadzano wino, piwo i konie. W XVI w. powstały w mieście cechy garncarzy, sukienników i kowali. Jasło nie posiadało murów obronnych, stąd często narażone było na najazdy i zniszczenia ze strony Tatarów, Węgrów czy też Szwedów. Drewniana zabudowa sprzyjała częstym pożarom. Stąd też królowie, jak np. Kazimierz Jagiellończyk czy też Jan Olbracht zwalniali mieszczan na kilka lat z podatków. W 1683 r. spłonął drewniany ratusz a w nim wszystkie oryginały przywilejów królewskich. Zostały one potwierdzone przez Augusta II i III Sasów. W wyniku pierwszego rozbioru Jasło zostało zajęte przez Austrię. W latach 1790 – 1860 było siedzibą cyrkułu, a od 1868 r. stało się siedzibą władz powiatowych. W wyniku pożaru, jaki wybuchł 5 I 1826 r. praktycznie spłonęło całe miasto. Ożywienie gospodarcze nastąpiło po odkryciu złóż ropy naftowej. W pobliżu Jasła powstały zakłady przetwórcze, w Nagłowicach rafineria ropy naftowej, a w Ulanowicach Ignacy Łukasiewicz zbudował pierwszą w świecie destylarnię ropy naftowej. W mieście znajdowała się siedziba Okręgowego Urzędu Górniczego. Dalszy rozwój nastąpił w okresie międzywojennym. W 1923 r. założona została przez grupę bezrobotnych huta szkła W latach 30. XX w. powstały zakłady ,,Gamrat'” produkujące proch strzelniczy. Pod koniec1944 r. Jasło zostało zniszczone przez Niemców w 97%. Z 1230 domów zniszczonych doszczętnie było 700, poważnie uszkodzonych było 500. Ocalało tylko 40 domów.
 

Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965–1967, t. II, s. 357-358; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1882, t. III, s. 487-488; ; www.um.jaslo.pl; www.jaslonet.pl/...przrd64


 

 

JAŚLISKA - wieś w województwie podkarpackim, powiecie krośnieńskim. Dawniej miasto. W dniu 28 I 1366 r. Kazimierz Wielki nadał Janowi Hanzelinowi przywilej na utworzenie miasta o nazwie Hohenstadt lub Wysoke Mesto na 200 łanach frankońskich. Gród otrzymał prawo budowy jatek, młynów, wagi miejskiej, pobierania czynszów i ,,prawo miecza". Wraz z miastem erygowano parafię. Już w XIV w. miasto otoczone było murami obronnymi i posiadało dwie bramy, Dalejowską i Wolańską. Strzegło szlaku handlowego z Węgier przez Duklę na Podkarpacie. W 1386 r. klucz jaśliski stał się własnością Zyndrama z Maszkowic. W 1443 r. Władysław Jagiełło przekazał Jaśliska biskupstwu przemyskiemu. Od tej pory stały się one stolicą klucza dóbr biskupich zwanego Państwem Biskupim. Miasto utrzymywało się głównie z handlu winem (posiadało prawo składu wina) i z kamieniarstwa. W 1506 r. król Aleksander potwierdził lokację, ustanowił komorę celną, dwa jarmarki i zwolnił mieszczan na 8 lat z danin i podatków. W 1624 r. istniała w Jaśliskach szkoła parafialna. W czasie ,,potopu", po wzmocnieniu murów i baszt, udało się odeprzeć atak wojsk Jerzego Rakoczego (1657 r.). W 1732 r. postawiono kościół murowany, w miejsce drewnianego z XIV w. Zahamowanie rozwoju miasta spowodowane zostało wytyczeniem nowego traktu handlowego przez Przełęcz Dukielską a także zbyt wysokimi i licznymi podatkami. W XIX w mieszkańcy w większości zajmowali się rolnictwem. Miejscowość trapiły pożary i epidemie. W 1934. r Jaśliska utraciły prawa miejskie. W miejscowym kościele znajduje się cudowny obraz Matki Boskiej Jaśliskiej z 1634 r., koronowany przez papieża Jana Pawła II w 1997 r. Z dniem 1 I 2010 r. zostaje reaktywowana Gmina Jaśliska.
 

Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. II, s. 358; www.pl.wikipedia.org/wiki/Jasliska; www.jasliska.pl; www.pl.wikipedia.org/wiki/Gmina Jasliska

 

 

KOŁACZYCE - Miasto w województwie podkarpackim, powiecie jasielskim. W 1339 r. zostały lokowane przez Kazimierza Wielkiego, a w 1354r. od tegoż władcy uzyskały prawa miejskie. Wg J. Długosza miasto zostało założone na 9 łanach, natomiast wójt posiadał 2 łany. Kołaczyce wraz z kilkoma wsiami aż do pierwszego rozbioru Polski były własnością opactwa tynieckiego. Parafia powstała w 1339 r. Od XVI w. istniała przy niej szkoła parafialna. W 1546 r. Kołaczyce zniszczył wielki pożar. W XVI i XVII stuleciu mieszczanie często wnosili skargi do sądu w Bieczu na wójtów za łamanie ich przywilejów i wolności. W 1574 r. opat tyniecki Andrzej Brzechwa potwierdził prawo magdeburskie Kołaczyc, określił obowiązki mieszczan, uwolnił od niektórych powinności, zezwolił na kupno i sprzedaż posiadłości oraz na swobodne przenoszenie się do innych miejscowości. W 1474 r. wojska węgierskie zniszczyły miasto i 200 okolicznych wsi. Otrzymały wówczas 8 lat wolnizny. W XVI w. Kołaczyce nawiedziły cztery wielkie pożary. Niszczący był także najazd wojsk Rakoczego w 1657 r. Według dokumentów w 1662 r. w mieście istniał cech szewski, a w nim 12 mistrzów oraz cech wielki, do którego należeli kowale, stolarze, bednarze, stelmachy i rymarze. Po I rozbiorze Kołaczyce stały się własnością austriackiego funduszu kameralnego i zostały wydzierżawione prywatnym osobom. Pierwszym właścicielem został Paweł Kmita Chorzewski. W 1779 r. zostały sprzedane za 80 tys. florenów i 59 koron Karolowi Ederowi, Janowi obojga imion, Jakubowi baronowi Boesnerowi i Freiesowi. Ci z kolei sprzedali w 1811 r. miasto i Nawsie Kołaczyckie Achillesowi Johannottowi. W 1797 r. spółka Friese i Eder kupiła Nowsie Kołaczyckie i założyła tam fabrykę płótna. W 1919 r. Kołaczyce utraciły prawa miejskie. Odzyskały je 1 I 2010 r.
 

Miasta polskie w tysiącleciu, t. II, s. 361–362; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. IV, s. 270–271; www.pl.wikipedia.org/wiki/Kołaczyce; www.kolaczyce.republika.pl

 

 

KROSNO - Miasto na prawach powiatu grodzkiego w województwie podkarpackim. Po raz pierwszy Krosno występuje w dokumencie wystawionym w 1282 r. przez księcia krakowskiego Leszka Czarnego dla biskupa lubuskiego. Wymienione jest wśród 34 miejscowości należących do księcia. Około roku 1300 rozpoczęto budowę świątyni franciszkańskiej. W 1342 r. Kazimierz Wielki dokonuje lokacji miasta na prawie magdeburskim. Funduje obwarowania i farę. Nakazuje kupcom, aby nie omijali Krosna w drodze na Ruś i Węgry. Sprowadza osadników z Niemiec, których zwalnia z podatków i danin na okres jednego roku. W 1367 r. Kazimierz Wielki nadał miastu tytuł Królewskiego Wolnego Miasta Krosna oraz własny herb księstwa brzesko-kujawskiego (pół orła i pół lwa w czerwonym polu). Miasto posiadało 8 łanów ziemi. W 1379 r. biskup przemyski Eryk z Winsen Mora przeniósł siedzibę biskupów do Krosna. Istniała ona w tym mieście do 1626 r. Biskup Eryk założył także klasztor franciszkanów przy kościele św. Wojciecha. Władysław Jagiełło przekazał miastu w 1399 r. grunty wsi Szczepańcowa Wola oraz jurysdykcję nad wsiami Białobrzegi, Suchodół, Głowienka i Krościenko Niżne. Potwierdził także w 1426 r. prawo magdeburskie. Krosno posiadało podwójne mury obronne z dwiema bramami, Krakowską i Węgierską, a także 18 baszt. Niedaleko Bramy Węgierskiej znajdowała się Zbrojownia. Rozkwit Krosna przypada na XVI w. Posiadał zabudowę renesansową, kamienice w większości z podcieniami i ratusz. W mieście znajdowały się drewniane wodociągi. Liczbę ludności szacuje się w tym czasie na 2400. Mieszkańcy zajmowali się handlem winem, suknem i bydłem. W mieście było ponad 300 rzemieślników, głównie tkaczy, sukienników, szewców, wędliniarzy i kowali. Funkcjonowała także cegielnia i 30 browarów. Krosno było w stanie skutecznie odpierać ataki obcych wojsk. W latach 1473 i 1474 odparto najazd wojsk węgierskich Marcina Korwina, w 1498 r. najazd Tatarów i Wołochów, a w 1524  i 1616 r. najazd Tatarów.  Często nawiedzały Krosno pożary. Między XIV i XIX w. było ich 12. Miasto wyludniały także częste zarazy. W 1616 r. przybyli do Krosna jezuici, którzy utworzyli tu Kolegium. W 1655 r. miasto zostało zniszczone przez Szwedów. Co prawda dwa lata później odparli szturm wojsk Rakoczego, lecz w 1672 r. po ataku Turków zostało w mieście tylko 6 domów. W XVIII w. zniszczeń dokonali ponownie Szwedzi i Rosjanie. W 1772 r. Krosno znalazło się w zaborze austriackim. Rok później zaborcy dokonali kasacji zakonu i rozebrali kościół jezuicki. W 1854 r. w wyniku reformy administracyjnej utworzono powiat krośnieński. Dwa lata później została utworzona w Krośnie przez Tytusa Trzecieskiego i Karola Klobassę pierwsza w świecie spółka poszukiwania i wydobycia ropy naftowej, a Ignacy Łukaszewicz uruchomił  kopalnię i destylarnię ropy. W 1905 r. rozpoczęły działalność Zakłady Rafinerii Ropy Naftowej. Dalszy rozwój Krosna nastąpił już w niepodległej Polsce. W 1923 r. powstały zakłady szklarskie ,,Polskie Huty Szkła” SA (obecnie Krośnieńskie Huty Szkła). W roku następnym przyłączono do Krosna tereny wsi Krościenko Niżne i Białobrzegi. W 1938 r. przeniesiono z Bydgoszczy do Krosna jedyną w Polsce szkołę lotniczą dla młodzieży. Od 30 VI 1975 r. do 1 I 1999 r. Krosno było stolicą istniejącego wówczas województwa krośnieńskiego.

Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. II, s. 362-364; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1882, t. IV, s. 706-709, Warszawa1883; www.krosno.pl; www.pl.wikipedia.org/wiki/krosno

 

 

LUBACZÓW   - Miasto powiatowe w województwie podkarpackim. Lubaczów należał do Grodów Czerwieńskich. Krzyżowały się tu szlaki handlowe prowadzące w kierunku Lwowa, Sandomierza, Torunia, Krakowa, na Wołyń i Podlasie. Powstała w tym miejscu osada z obronnym grodem. W 1214 r. w wyniku porozumienia między Leszkiem Białym, księciem krakowsko-sandomierskim i królem węgierskim Andrzejem, gród ten otrzymał wojewoda Pakosław Lasocic. W  dokumencie  występuje pod nazwą Lubacew. W 1340 r. objął go w posiadanie Kazimierz Wielki. Król pobudował tutaj warowny, drewniany zamek i otoczył go wałami. Zamek aż do rozbiorów stał się ośrodkiem zarządu dóbr królewskich i siedzibą starostwa. W 1370 r. miasto przeszło pod zarząd węgierski. Ludwik Węgierski w 1372 r. przekazał  Lubaczów w lenno Władysławowi Opolczykowi. Książę ten w 1376 r. lokował miasto na prawie magdeburskim. Lubaczów otrzymał 80 łanów ziemi i liczne przywileje. W 1377 r. miasto i zamek otrzymał dożywotnio książę Jerzy Narymuntowicz z dynastii Giedyminów, a w 1388 r. Władysław Jagiełło przekazał go Siemowitowi IV, księciu mazowieckiemu. Po jego śmierci w 1462 r., Kazimierz Jagiellończyk wcielił Lubaczów do Korony. W drugiej połowie XIV w. były w mieście dwie parafie: obrządku wschodniego i łacińskiego. W 1523 r. Zygmunt Stary potwierdził miastu prawo magdeburskie, przyznał cotygodniowe targi i trzy jarmarki w roku. W 1561 r. zlikwidowano powiat lubaczowski i włączono go do powiatu bełskiego. Miasto otoczone było wałem ziemnym, na którym znajdował się drewniany parkan z drewnianymi bastionami. Na początku XVII w. Lubaczów liczył ok.1000 mieszkańców. Żyli tu Polacy, Rusini, Żydzi, Ormianie, Turcy, Tatarzy, a nawet Chińczycy. W mieście były 32 cechy rzemieślnicze. Znane były wyroby bednarskie, złotnicze, ludwisarstwo i wyrób białej broni. Istniała huta szkła i żelaza. Tragicznym dla Lubaczowa był XVII w. Liczne pożary – w 1629, 1630 i 1635, zarazy – w 1623 i 1641, i najazdy tatarskie, kozackie i szwedzkie, doprowadziły miasto do upadku. Większość, bo aż 67% mieszkańców trudniło się rolnictwem. Ożywienie gospodarcze nastąpiło w XVIII w. Istniały w mieście 2 młyny, gorzelnia, browar, garbarnia, folusz, a także huta szkła i żelaza. W 1762 r. pracowało w Lubaczowie 20 szewców. W 1772 r. miasto znalazło się w zaborze austriackim. Na przełomie XVIII i XIX w. było w Lubaczowie 500 domów i 2500 mieszkańców. W 1778 r., po śmierci Jerzego Mniszcha, ostatniego starosty lubaczowskiego, władze austriackie zajęły posiadłości starostwa. W latach 1817-1821 dobra te sprzedano różnym właścicielom ziemskim. XIX w. był okresem zastoju w rozwoju gospodarczym. W 1867 r. miasto  zostało włączone do powiatu w Cieszanowie. Ożywienie gospodarcze nastąpiło pod koniec XIX w. Powstał szpital, koszary, przeprowadzona została linia kolejowa Jarosław-Rawa Ruska. W mieście  przeważała  zabudowa drewniana. Zniknęła ona w większości w wyniku pożarów, jakie miały miejsce w latach 1899 i 1904. W dn. 1 I 1923 r. został utworzony powiat lubaczowski. W 1934 r. włączono do miasta wieś Ostrowiec. W latach 1946-1991 Lubaczów był siedzibą archidiecezji lwowskiej, w granicach obecnej Polski. Oficjalnie używano nazwy Archidiecezja w Lubaczowie. W 1992 r. utworzona została diecezja zamojsko-lubaczowska.
 

B. Guerguin, Zamki w Polsce, Warszawa 1984, s. 201; Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. II, s. 367-368; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1882, t. V,  s. 370-373; www.pl.wikipedia.org/wiki/Lubacz%25C3%25B3w; www.lubaczow.pl; www.zamki.pl/%3Fidzamku%3Dlubaczow

 

 

ŁAŃCUT - Miasto powiatowe w województwie podkarpackim. Na terenie miasta odkryto ślady podgrodzia z czasów wczesnośredniowiecznych. Przechodził tędy szlak handlowy z Wrocławia do Kijowa. Założenie miasta przypisuje się Kazimierzowi Wielkiemu ok. 1350 r. król sprowadził kolonistów niemieckich z miejscowości Landshut –,,strażnica kraju” w Bawarii. Stąd wywodzi się współczesna nazwa miasta. Pierwszym właścicielem dóbr łańcuckich był wojewoda sandomierski Otto z Pilczy-Pilecki h. Topór.  Otrzymał je od Kazimierza Wielkiego za zasługi w czasie pełnienia funkcji starosty ruskiego. Posiadał on zamek na tzw. Łysej Górze. Miasto bronione było wałem ziemnym i drewnianą palisadą. W połowie XIV w. istniał już tu drewniany kościół pw. św. Barbary. Wdowa po Ottonie z Pilczy w 1395 r. ufundowała szpital. Miasto posiadało 24 łany ziemi. Właścicielami Łańcuta byli kolejno Pileccy, od 1586 r. Stadniccy, od 1629 r. Lubomirscy i od 1816 r. Potoccy. W XV-XVI  w. miasto było ośrodkiem produkcji płótna. Zachował się statut cechu płócienników z 1406 r. W 1579 r. na 115 rzemieślników, 37 zajmowało się tkactwem. W latach 1458, 1464 i 1465 r. odbywały się w Łańcucie zjazdy deputowanych większych miast polskich. W 1635 r. sejm podjął uchwałę o otwarciu tutaj składu rybnego i winnego. Miasto wielokrotnie było niszczone przez najazdy tatarskie, tureckie, wołoskie i węgierskie, a także przez pożary i epidemie. W XVI w. Łańcut stal się jednym z większych ośrodków różnowierczych w Polsce. Odbyły się tu synody protestanckie w 1565 i 1567 r. Na początku XVII w. doszło do długotrwałych i niszczących walk między Stanisławem Stadnickim, zwanym ,,Diabłem Łańcuckim”, a Łukaszem Opalińskim, starostą leżajskim. W ich wyniku ludność Łańcuta zmalała o 1/3. W 1629 r. zadłużone dobra łańcuckie odkupił Stanisław Lubomirski i przystąpił do budowy nowego zamku wg projektu Macieja Trapoli. Po kilku przebudowach powstała wspaniała rezydencja magnacka. W 1656 r. podpisano w Łańcucie akt konfederacji przeciwko Szwedom w obecności króla Jana Kazimierza i Stefana Czarnieckiego. W 1772 r. miasto znalazło się w zaborze austriackim. Ostatni wielki pożar, który wybuchł w 1820 r. ,całkowicie strawił drewnianą zabudowę. Ożywienie gospodarcze miasta nastąpiło w połowie XIX w. W latach 1856-1869 przeprowadzono linię kolejową z Krakowa do Przemyśla. Potoccy uruchomili browar, fabrykę likierów i rafinerię spirytusu, cukrownię. Na początku XX w. Łańcut zamieszkiwało ponad 5 tys. mieszkańców, Żydzi stanowili ok. 40% ludności. Atrakcją Łańcuta jest Zamek, Powozownia, Muzeum Ikon i Muzeum Gorzelnictwa.

 

E. Baniukiewicz, Z. Wiśniewska, Zamek w Łańcucie, Wyd. Arkady, Warszawa 1980; B. Guerquin, Zamki w Polsce, Arkady, Warszawa 1984, s. 205-206; Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. II, s. 368-370; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1882, t. V, s. 579-583; pl.wikipedia.org/wiki/Łańcut; pl.wikipedia.org/wiki/Zamek w Łańcucie; www.lancut.pl; www.zamki.res.pl/lancut.htm

 

 

 

 

MIEJSCE PIASTOWE

 

 

 

ODRZYKOŃ – Wieś w województwie podkarpackim, powiecie krośnieńskim, gminie Wojaszówka. Na podstawie wykopalisk można stwierdzić, że istniało tu grodzisko z okresu kultury łużyckiej. We wczesnym średniowieczu istniał gród drewniany, niszczony dwukrotnie przez Tatarów, w latach 1241 i 1259. W 1348 r. król Kazimierz Wielki zbudował murowany zamek zwany Kamieńcem. Burgrabią zamku był wówczas Mikołaj. Obok istniała osada o tej samej nazwie. Należała ona do właścicieli zamku, Moskarzewskich, Kamienieckich następnie Bonerów. Lokowana wieś w dolinie Wisłoki nosiła początkowo nazwę Erenberg, z czasem zamienioną na Odrzykoń.  Zamek był rozbudowywany przez właścicieli, którzy nadali mu cechy renesansowe. W 1475 r. był atakowany przez wojska Macieja Korwina króla Czech i Węgier. W dniu 16 III 1657 r. wojska Jerzego Rakoczego zniszczyły osadę i zamek w Odrzykoniu. Zniszczeń dokonali także Szwedzi w 1702 r. W ruinach zamku bronili się konfederaci barscy w latach 1768–1772. Przez wiele lat zamek miał dwóch właścicieli. Aleksander Fredro w 1828 r. po ożenku z Zofią Skarbkową z Jabłonowskich stał się właścicielem  połowy zamku. Przeglądając stare dokumenty natrafił na akta procesowe dwóch spierających się o mur graniczny szlachciców – Skotnickiego i Firleja. Stało się to kanwą do napisania komedii ,,Zemsta”. W 1894 r. w setną rocznicę insurekcji kościuszkowskiej, wśród ruin zamkowych postawiono pomnik Tadeusza Kościuszki. Do 1939 r. istniała gmina Odrzykoń.

B. Guerquin, Zamki w Polsce, Arkady, Warszawa 1984, s. 227-229; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1886, t. VII, s. 394; pl.wikipedia.org/wiki/Odrzykon; www.kamieniec.eu;  www.zamki.pl/?idzamki=odrzykon

 


 

OSIEK JASIELSKI

 

 

 

PILZNO

 

 

 

PRZEMYŚL

 


 

|Do góry|

 

Copyright © 2010, Stowarzyszenie Króla Kazimierza Wielkiego