Miasta polskie w tysiącleciu,, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. II, s. 36-37; www.bolesławiec.net.pl/-3k

BRZEZINY - miasto powiatowe w województwie łódzkim. Źródła wykazują, że już w 1139 r. w Brzezinach istniała parafia rzymsko-katolicka, co może świadczyć, że osada była tu już na przełomie XI-XII w. Przed 1327 r. Władysław Łokietek podarował Brzeziny Bożywojowi, wojewodzie łęczyckiemu. Prawdopodobnie wówczas osada otrzymała prawa miejskie. Dokument Władysława Siemowitowicza księcia dobrzyńskiego i łęczyckiego z 1332 r. potwierdza miejski charakter osady. Znajdowała się tu wtedy siedziba kasztelanii. W 1339 r. Brzeziny z powrotem stały się własnością królewską. Kazimierz Wielki w 1364 r. potwierdził przywilej lokacyjny nadany miastu. Od 1462 r. do końca XVIII w. Brzeziny były własnością szlacheckiej rodziny Lasockich, a od 1792 r. rodziny Ogińskich. Miasto było ośrodkiem powiatu sądowego (od 1386r.). Mieszczanie zajmowali się głównie sukiennictwem. W XVI w. istniało tu ok. 300 warsztatów tkackich. Brzeziny były znane także jako ważny ośrodek piwowarski. W połowie XVI w. proboszczem w miejscowej farze był Andrzej Frycz Modrzewski. W mieście istniała szkoła protestancka, rozwinął się także ruch ariański. W XIX w. Brzeziny stały się ważnym ośrodkiem produkcji odzieżowej i największym w Królestwie Polskim ośrodkiem chałupnictwa krawieckiego. Jeszcze w 1937 r. było w mieście 649 zakładów krawieckich. Także po II wojnie światowej Brzeziny były ważnym ośrodkiem przemysłu odzieżowego. Do zabytków zalicza się obiekty sakralne, m.in. kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego z XIV w. i klasztor reformatów z XVII w.

Miasta polskie w tysiącleciu,, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. II, s. 38-39; www.pl.wikipedia.org/wiki/Brzeziny-69k; www.brzeziny.pl/-25.k

INOWŁÓDZ - wieś w województwie łódzkim, powiecie tomaszowskim. Dawniej miasto. Inowłódz należy do starszych miejscowości w Polsce. Osada targowa w tym miejscu istniała już w X w. Zbudowany był tu także drewniany gród kasztelański. W 1086 r. Władysław Herman wzniósł w Inowłodzu kamienną świątynię p.w. św. Idziego. Na przeprawie przez Pilicę już w 1145 r. pobierano cła. Prawa miejskie w połowie XIV w. nadał miejscowości Kazimierz Wielki, który także pobudował mury i wzniósł zamek obronny na wzgórzu (w latach 1356 - 1366). Inowłódz był ośrodkiem dóbr królewskich, często zastawianym. W latach 1387-1390 zamek w zamian za pożyczkę przeszedł na własność braci Jana i Abrahama Niemirów, jednak już w 1393 r. został wykupiony przez Władysława Jagiełłę. Od 1438 r. do połowy XVII w. był siedzibą kasztelanii inowłodzkiej. Na wyprawę przeciwko Krzyżakom w 1459 r. Inowłódz wystawił 12 pieszych, co świadczy o znaczeniu miasta. W 1520 r. zbudowano nowy, większy kościół parafialny św. Michała Archanioła, tym samym kościół św. Idziego stał się kościołem filialnym. Od XV do XVII w. istniała tu szkoła parafialna. Zamek, który wcześniej został przebudowany i wzmocniony przez królową Bonę, uległ zniszczeniu wraz z miastem w czasie najazdu szwedzkiego. W XVIII w. powstał powiat inowłodzki w województwie łęczyckim. W tym czasie ludność zajmowała się głównie pędzeniem gorzałki i piwa. W XIX w. zaczęto wypalać wapno. Zbudowano też hutę żelaza, w której wytwarzano surówkę i odlewy. Przemysł jednak upadł. W 1870 r. Inowłódz utracił prawa miejskie. Nie powiodła się także próba utworzenia uzdrowiska, po odkryciu leczniczych właściwości miejscowych wód. W czasie II wojny światowej Inowłódz został zniszczony w 80 %. Wśród zabytków znajdują się, z XI w. kościół romański św. Idziego, ruiny zamku z XIV w. i kościół parafialny z XVI w.

Dąbrowski J., Kazimierz Wielki - twórca korony Królestwa Polskiego, Kraków 2007, s. 67; Długosz J., Roczniki czyli kroniki sławetnego Królestwa Polskiego, Warszawa 1975, ks. IX, s. 441; Guerquin B., Zamki w Polsce, Warszawa 1984, s. 164; Kajzer L., Kołodziejski S., Salm J., Leksykon zamków w Polsce, Warszawa 2001, s. 204-205; Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. II, s. 44-45; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1882, t. III, s. 292-293; www.pl.wikipedia.org/wiki/Inowlodz; www.inowlodz.friko.pl; www.zamkipolskie.com/inowlodz/inowlodz.html

ŁĘCZYCA - Miasto powiatowe w województwie łódzkim. Pomiędzy VI i XII w. w niedalekim Tumie znajdował się gród oraz osada targowa. Prawdopodobnie z fundacji Bolesława Chrobrego powstało tu w 997 r. pierwsze w Polsce opactwo benedyktyńskie. W połowie XII w. przeszło ono na własność arcybiskupstwa gnieźnieńskiego (Benedyktyni w 1140 r. przenieśli się do Mogilna). Mury opactwa w Tumie zostały rozebrane, jednak już 1161 r. konsekrowano w tym miejscu okazałą kolegiatę romańską pw. NMP i św. Aleksego. W 1106 r. Bolesław Krzywousty zbudował nowe umocnienia na miejscu starego grodu a na zachód od grodu nową osadę targową. W Łęczycy znajdowała się jedna z najstarszych kasztelani. W latach 1138-1148 rezydowała tu księżna Salomea, wdowa po Bolesławie Krzywoustym, jako że Łęczyca była wówczas stolicą tzw. „oprawy wdowiej”. Odbywały się tu liczne zjazdy prowincjonalne i ogólnokrajowe, świeckie i duchowne m.in. zjazd w 1180 r. zwołany przez Kazimierza Sprawiedliwego czy też synod łęczycki w 1285 r. Od XII w. Łęczyca jest stolicą księstwa, które w 1264 r. uległo podziałowi na księstwo łęczyckie i sieradzkie. W XIV w. powstało województwo łęczyckie. Przed rokiem 1267 nastąpiła lokacja miasta na nowym terenie, na płn. od dawnej osady. Poprzednie miejsce nazwano Starym Miastem. W XIII w. Łęczyca była obiektem częstych najazdów ze strony  Litwinów i Tatarów. W 1331 r. zniszczeń dokonali Krzyżacy. Król Kazimierz Wielki odbudował miasto, które otoczył murami oraz wzniósł murowany zamek. Przez Łęczycę prowadził szlak handlowy z północy na południe z przeprawą przez Bzurę. To sprzyjało rozwojowi miasta. Dokument z 1456 r. wykazuje istnienie cechów: rzeźników, krawców, tkaczy, szewców, piekarzy, kowali, cieśli, łuczników, garncarzy i murarzy. W 1578 r. 185 mieszczan zajmowało się 34 rzemiosłami i handlem. Uchwały sejmowe z lat 1629, 1643 i 1647 wyznaczyły Łęczycę jako jeden z sześciu ośrodków do wymiany handlowej między kupcami polskimi i zagranicznymi. Podskarbi koronny Jan Lubomirski przebudował w XVI w. zamek na rezydencję starościńską. Wiek XVII zahamował rozwój miasta. W 1606 r. część miasta została spalona przez rokoszan Zebrzydowskiego. Zniszczeń dokonał także wielki pożar w 1642 r. Po najeździe szwedzkim w połowie XVII w. zostały tylko 3 domy. Do 1661 r. zdołano odbudować tylko 23 domy. Ponownych zniszczeń dokonali Szwedzi w czasie wojny północnej na początku XVIII w. Odbudowa miasta nastąpiła pod koniec XVIII w. W 1789 r. w Łęczycy były 182 domy i 1529 mieszkańców, w tym 460 Żydów. Decyzją Rady Nieustającej  Łęczyca stała się miastem wydziałowym, któremu podlegały miasta królewskie województwa łęczyckiego i brzesko-kujawskiego. W 1793 r. Prusacy zlikwidowali województwo łęczyckie. Zespół klasztorny dominikanów zamienili na więzienie. W czasie wojny w 1809 r. wojska austriackie zniszczyły mury obronne i część zabudowań miejskich. W 1815 r. Łęczyca znalazła się w zaborze rosyjskim. Do 1842 r. była siedzibą obwodu, następnie powiatu. W latach 20. XIX w. zaczęli osiedlać się w Łęczycy tkacze, sukiennicy, przędzalnicy i farbiarze. W 1828 r. było ich 256. Niestety, wprowadzenie wysokich ceł przez Rosję w 1832 r. doprowadziło do upadku sukiennictwa. W 1844 r. otwarto w Łęczycy szpital powiatowy. W mieście istniały drobne zakłady przemysłowe i rzemiosło. W 1923 r. Łęczyca uzyskała połączenie kolejowe z Łodzią i Kutnem. Po wojnie, do 1992 r.  istniały Łęczyckie Zakłady Rud Żelaza, wydobywające syderyty ilaste wykorzystywane w przemyśle hutniczym i cementowniach. Zamek kazimierzowski został w latach 1964-1976 częściowo zrekonstruowany i jest obecnie siedzibą muzeum.
 

B. Guerquin, Zamki w Polsce, Arkady, Warszawa 1984, s. 206-207; Miasta polskie w tysiącleciu, kom. red. S. Pazyra, Ossolineum, Wrocław 1965-1967, t. II, s. 53-55; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1882, t. V, s. 649-652; pl.wikipedia.org/wiki/Łęczyca; www.leczycanie.pl; www.zamki polskie.com/lecy.html

OPOCZNO

SIERADZ